Afkortingen: vaar niet op de automatische piloot

Schrijfadviezen voor afkortingen gaan uit van generalisaties. Ik pleit ervoor om per geval na te denken wat in het belang van de lezer is.

Het advies bij afkortingen is: vermijden of anders eenmaal uitschrijven en alleen introduceren als je ze verderop in de tekst gebruikt. Deze adviezen zijn gebaseerd op de volgende veronderstellingen:

1. Een afkorting is altijd lastiger voor de lezer dan de uitgeschreven vorm.
2. Een afkorting uitschrijven is voldoende om de lezer te helpen.
3. Afkortingen zijn (behalve om de tekst kort te houden) niet nuttig voor de lezer.

Vaak kloppen die aannames, maar niet altijd. Ik beperk me hier tot afkortingen zonder punten; initiaalwoorden en letterwoorden.

Liever afkortingen als die gangbaarder zijn

Afkortingen altijd vermijden? Dat is niet in het belang van de lezer. Wat lees je liever:

Sommige afkortingen zijn zo gangbaar voor je doelgroep dat uitschrijven knullig wordt, ook als ze niet precies weten wat ze betekenen. En in samenstellingen (USB-stick, vinexwijk) voelt het al helemaal ongemakkelijk. Gebruik afkortingen die voor je doelgroep gangbaar zijn dus wél.

Uitleggen is beter dan uitschrijven

Helpt uitschrijven van afkortingen de lezers verder? Wel als de onduidelijkheid alleen in de afkorting zit. Maar in veel gevallen gaat het om een onbekend of lastig begrip.  Dan heeft een lezer meer aan uitgeschreven vorm plus uitleg:

Soms voegt de uitgeschreven vorm zelfs zo weinig toe dat je die beter kunt weglaten. De afkorting is dan bijna een naam geworden:  USB (een standaard voor de aansluiting van randapparatuur op computers). Veel hangt daarbij af van de voorkennis van je doelgroep.

Afkortingen soms nuttig voor later gebruik

Schrijfwijzers raden af om een afkorting te gebruiken als die verder in tekst niet of weinig terugkomt. Maar een tekst staat niet op zichzelf. Voor een lezer kan het daarom nuttig zijn om een afkorting te kennen. Bijvoorbeeld om er later meer informatie over te googelen. Verwacht je dat je lezers dat doen, geef dan afkortingen wel. In zo’n geval is het beter om de afgekorte vorm tussen haakjes te zetten in plaats van andersom: Raad voor de Kinderbescherming (RvdK).

Conclusie

Vaar bij afkortingen en acroniemen niet op de automatische piloot, maar verplaats je in je lezers en bedenk telkens weer wat in dit geval voor hen het handigst is.