De correcte spelling van wetsafkortingen – een speurtocht
De spelling van afkortingen van wetten is een rommeltje omdat de overheid zelf op een onvoorspelbare manier afwijkt van de eigen officiële regels. Mijn advies: gebruik de afkorting die staat bij wetstechnische informatie op wetten.nl. Mijn oproep aan de overheid: maak het ons schrijvers makkelijker.
Van huis uit ben ik spellingdeskundige. Leuk dus om van de beroepsvereniging van sociale diensten weer eens een spellingvraag te krijgen: wat is de juiste schrijfwijze van afkortingen van wetten en regels. Aanleiding was een kritische opmerking van het ministerie over de foute afkorting Wwnv voor het wetsvoorstel Wet werken naar vermogen. Blijkbaar moet het WWNV zijn.
Maar ja, de overheid geeft zelf ook niet echt een goed voorbeeld. Zelfs op rijksoverheid.nl is geen eenheid. Ik telde al snel drie varianten:
Niet alleen bij afkortingen van wetsvoorstellen maar ook bij die van wetten is variatie:
En op rechtspraak.nl:
Dus hoe zit nu het eigenlijk met officiële afkortingen van wetten en regelingen?
De regels
De Woordenlijst Nederlandse taal (het Groene Boekje) geeft de volgende regel:
De afgekorte namen van wetten, besluiten of overheidsplannen schrijven we met hoofdletters, ook als de uitgeschreven vorm geen hoofdletters bevat.[…]
Als een andere schrijfwijze ingeburgerd is, bijvoorbeeld onder ambtenaren, dan geldt het donorprincipe.
Maar wat is ingeburgerd als de overheid zelf niet consistent is? Steeds vaker worden wetsafkortingen maar met één hoofdletter geschreven. Daar is wat voor te zeggen omdat veel hoofdletters achter elkaar een schreeuwerige indruk maken. De Taalwijzer voor de overheid (2000) van Eric Tiggeler zegt daar het volgende over (p. 51):
In de praktijk wordt de afkorting van een wetsnaam tegenwoordig ook wel eens met één hoofdletter geschreven. Die aanpak leidt tot onoverzichtelijke verschillen. […]
Een uitzondering geldt voor afkortingen die als letterwoorden gelezen kunnen worden. Als die meer dan vier letters tellen krijgen ze één hoofdletter: Waasi, Wet Amber, Wet Pemba.
Kortom, afgezien van gevallen als Wajong kunnen we niet zeker zijn van de spelling. Opzoeken dus, maar waar?
De uitzonderingen
De officiële naam van een wet of regeling of de citeertitel is te vinden in de slotbepalingen (zo ziet dat er bijvoorbeeld bij de Algemene wet bestuursrecht uit), maar de afkortingen staan niet in de wet zelf. Eric Tiggeler wees me op een uitgebreide lijst met wetsafkortingen, verstopt in een uithoek van e-overheid.burgers.nl (inmiddels verplaatst).
@annekenunn Aha, dat is lastiger. Want praktijk = weerbarstig. Zou dit wat zijn?
— Eric Tiggeler (@erictiggeler) augustus 26, 2012
Navraag wijst uit dat het gaat om een ‘lijst die gebruikt wordt door redactie van www.wetten.nl om de wetten te metadateren. Deze is in principe bedoeld voor het interne proces van invoeren op www.wetten.nl. Hij geeft wel een leidraad voor afkortingen van wetten maar het is geen officiële lijst voor extern gebruik.’ Maar als die redacteuren de afkortingen nodig hebben voor wetten.nl waar staan ze dan? Na enig speurwerk vond ik ze bij de knop ‘wetstechnische informatie’. Niet echt de plaats waar je ze zou verwachten.
Dus controleer daar op de juiste spelling van een afkorting. Veel afkortingen op te zoeken? Dan is de lijst natuurlijk makkelijker. Ik gebruikte die ook om na te gaan of de regel voor vijfletterige letterwoorden nog altijd opgaat. Dat bleek inderdaad het geval.
Het advies
Mijn speurtocht leidde dus tot het volgende schrijfadvies voor wetsafkortingen:
- Schrijf afkortingen van wetten met meer dan vier letters die als letterwoorden gelezen kunnen worden met één hoofdletter.
- Schrijf alle andere wetsafkortingen in principe met alleen hoofdletters, maar controleer op uitzonderingen bij de wetstechnische informatie op wetten.nl.
Het blijft omslachtig. Bovendien is de wetstechnische informatie niet beschikbaar voor wetsvoorstellen (de juiste afkorting WWNV is bijvoorbeeld alleen te vinden in de bijbehorende memorie van toelichting) en decentrale regelingen zoals de BUIG.
Overheid schep duidelijkheid
Overheid, waarom wordt het ons zo moeilijk gemaakt? Maak de officiële afkortingen makkelijker toegankelijk voor schrijvers binnen en buiten de overheid (bijvoorbeeld in de Schrijfgids Rijksoverheid) en schep orde in de variatie in de eigen communicatie. Of wees niet verbaasd als anderen niet de juiste afkorting gebruiken.
Schrijft met hart en ziel voor een begrijpelijk antwoord op de vragen van de lezer: Dus helder, gestructureerd en overzichtelijk. Voorliefde voor het web. Lees meer op annekenunn.nl
Blog naar mijn hart. Ik zoek me altijd rot naar de juiste afkortingen. Dank voor de link.
Ha Anneke, mooie zoektocht heb je in beeld gebracht! Mijn eerstejaars rechtenstudenten hadden ook altijd moeite met afkortingen van de namen van wetten. Nu is duidelijk waarom!
Interessante blog met nuttige informatie. Het is duidelijk dat de overheid zelf niet consequent is. De genoemde vindplaats op overheid.nl onder de knop ‘wetstechnische informatie’ levert bij de Wet Bopz maar liefst 3 afkortingen op: ‘Wet BOPZ’, ‘Wet Bopz’ en ‘BOPZ’.
Een ander bekend probleem is dat sommige wetten dezelfde afkorting hebben: zoek op de genoemde site maar eens op ‘WMO’. Dat levert ‘Wet maatschappelijke ondersteuning’ en ‘Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen’ op. De eerste mag als ‘WMO’ en als ‘wmo’ afgekort worden en de tweede alleen als ‘WMO’.
Daarom is een goed advies aan redacteuren en schrijvers: schrijf de naam van een wet de eerste keer dat deze genoemd wordt altijd uit en controleer de naam op overheid.nl.
Bedankt voor je aanvulling. Dan is de chaos bij deze gevallen compleet en kun je als schrijver niets anders doen dan de consistentie in je eigen teksten bewaken… Overheid, maak een keuze en hou je eraan.
Aleid Bos en Paulina Damen wezen me op de ‘Leidraad voor juridische auteurs’ van Kluwer: http://www.kluwer.nl/overkluwer/images/multimedia/pdf/Leidraad-juridisch.pdf Daarin worden ook veel wetsafkortingen gegeven. Zo kiest de Leidraad voor Bopz.
Ha Anneke, Interessante blog inderdaad. Ik ben met de redactie van een juridische tekst bezig en m.n. de link naar de Leidraad van Kluwer komt me goed van pas!
Dank. Groeten, Aly